Op zaterdag 23 april 2016 nam ik deel aan de STIWOT Battlefieldtour "Slag om Woensdrecht". Deze tour werd geleid door Johan van Doorn, Stichting Historisch Onderzoek WO2.

We maakten kennis met de bekende Brabantse gastvrijheid in restaurant Non Plus Ultra te Woensdrecht, waar we werden verwelkomd met heerlijke koffie. Tussen de middag werd hier een uitgebreide lunch geserveerd.

Voorafgaand aan de tour werd ons een fraaie reisgids uitgereikt met overzichtskaarten.

  Op zaterdag 23 april 2016 nam ik deel aan de STIWOT Battlefieldtour "Slag om Woensdrecht". Deze tour werd geleid door Johan van Doorn, Stichting Historisch Onderzoek WO2. We maakten kennis met de bekende Brabantse gastvrijheid in restaurant Non Plus Ultra te Woensdrecht, waar we werden verwelkomd met heerlijke koffie. Tussen de middag werd hier een uitgebreide lunch geserveerd. Voorafgaand aan de tour werd ons een fraaie reisgids uitgereikt met overzichtskaarten. Na afloop van de tour afloop ontvingen we van onze tourleider het mooie boek "Slag om Woensdrecht. Bevrijding van de Zuidwesthoek van Brabant."   Johan van Doorn signeert zijn boek Slag om Woensdrecht na afloop van de battlefield tour Woensdrecht.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vond in oktober 1944, in het kader van de omvattender Slag om de Schelde, de "Slag om Woensdrecht" plaats waarbij Woensdrecht en Hoogerheide nagenoeg geheel platgelegd werden. Tussen 16 en 24 oktober 1944 werd er hevig gevochten tussen de Duitse troepen en de Canadese, waaronder de Royal Hamilton Light Infantry. Woensdrecht zou doorslaggevende betekenis hebben voor de toegang tot Zuid-Beveland, dat op zijn beurt toegang tot de Schelde en het gebruik van de haven van Antwerpen inhield. Pas op 24 oktober 1944 en na zware verliezen wonnen de Canadese troepen het gevecht en waren Woensdrecht en omgeving bevrijd. Voor deze slag en de slachtoffers ervan zijn een drietal monumenten opgericht, deze zijn te vinden rond het "Driehoekje" van de Nederheide, Nieuweweg en Onderstal.

Op vrijdag 13 oktober 1944 opende het regiment The Black Watch een frontale aanval op de Duitsers. Die lagen ingegraven bij de spoorlijn van Bergen op Zoom naar Vlissingen en in de hooggelegen bossen bij Lindonk. De Canadezen moesten aanvallen door de vlakke polders ten westen van Woensdrecht. Ze hadden bijna geen beschutting en renden door open veld de vijand tegemoet.
Daardoor vormden ze een makkelijke prooi voor de Duitsers die ook nog eens onverwacht hevig weerstand boden en elite-eenheden naar het front hadden gestuurd. Er sneuvelden die dag zeker 58 Canadezen. Aan Duitse kant waren er 2 gewonden. De terreinwinst was nul. In het Canadese leger staat deze vrijdag de dertiende nog steeds bekend als 'Black Friday'.

De wekenlange gevechten in en rond Woensdrecht veranderden het dorp in een puinhoop. Volgens ooggetuigen leek het wel de hel op aarde. Er waren sluipschutters, man-tegen-man-gevechten met bajonet, geallieerde vliegtuigen die luchtaanvallen uitvoerden, kanonnen die het granaten lieten regenen, tanks die elkaar beschoten en mijnenvelden die tot na de bevrijding slachtoffers maakten. Naar schatting vielen er aan Duitse en geallieerde kant bijna duizend doden
De Slag om Woensdrecht draaide om de strategische toegangsweg en de spoorlijn naar Zeeland. De Duitsers wilden die kost-wat-kost behouden. De verbindingen vormden de cruciale link met de troepen in Zeeland. Die hielden hun kanonnen gericht op de Westerschelde zodat geallieerde (bevoorradings)schepen niet naar de zeehaven van Antwerpen konden varen.

Tijdens de rit met de bus kregen we alvast een goede indruk van het gevechtsterrein met aan de ene zijde het met dijken doorsneden polderlandschap en aan de andere zijde de Brabantse Wal. De steilrand van de Brabantse Wal, de abrupte overgang van de hoger gelegen zandgronden naar de lager gelegen zeekleipolders, slingert precies evenwijdig aan de Canadese opmarsroute. De Duitse verdedigers maakten dankbaar gebruik van dit natuurlijke fenomeen, onder andere door middel van het onder water zetten van verschillende polders. De start van de Canadese opmars was goed en al snel op 7 oktober 1944 werd vanuit Ossendrecht het 22 meter hoger gelegen Hoogerheide bereikt. Eenmaal aangekomen in Hoogerheide zelf liep de opmars echter vast.

Hoogerheide

Hier staan we op de dijk op de Brabantse wal, waar Johan van Doorn ons uitleg geeft over de bittere gevechten in het met dijken doorsneden polderlandschap.

Uitleg door onze gids op het kruispunt "De verwoeste hoek" in Hoogerheide

Onze bus stopte in Hoogerheide, op een kruispunt dat bekend staat als “De verwoeste hoek”. Hier kregen we van onze gids te horen dat de Duitse legerleiding door de Canadese opmars de noodzaak van het sturen van versterkingen begon in te zien. Deze Duitse versterkingen, waaronder het Duitse 6e Parachutistenregiment onder Von der Heydte, begonnen op 8 oktober 1944 te arriveren. Zo veranderde de situatie van een Canadese opmars op 7 oktober naar een patstelling op 8 oktober en een Duitse tegenaanval op 9 oktober. De Duitse tegenaanval werd ondersteund met Sturmgeschütze en de Canadezen moesten onder Duitse druk terugtrekken naar het zuidelijke gedeelte van Hoogerheide.

We staan hier op het kruispunt in Hoogerheide dat bekend staat als “De verwoeste hoek”

De dagenlange straatgevechten verwoestten veel huizen in Hoogerheide, vandaar de naam “De verwoeste hoek”. Na een bezoek aan “De verwoeste hoek” liepen we naar een punt aan de voormalige Antwerpsestraatweg waar een bekende foto van een uitgeschakelde Sturmgeschütz III is genomen. Veel van de huizen die op de oude foto’s staan zijn in het huidige straatbeeld nog steeds te herkennen. De gevechten in Hoogerheide gingen ook op 10 oktober door en op 11 oktober belandden de strijdende partijen in Hoogerheide uiteindelijk in een patstelling. De rust die hieruit voortkwam werd door beide partijen gebruikt voor het aanvoeren van versterkingen en het reorganiseren van de troepen.

Het resultaat na dagenlange straatgevechten in de Raadhuisstraat van Hoogerheide: enorme verwoestingen in het dorp. Hierbij sneuvelden tientallen militairen van de Calgary Highlanders, Black Watch of Canada en Fallschirm Jäger Regiment 6.

Hoogerheide, "de Verwoeste Hoek" (kruispunt Raadhuisstraat-Duinstraat)

Hoogerheide, Antwerpsestraatweg met uitgeschakelde Stug.

Hoogerheide, Antwerpsestraatweg: Calgary Highlanders op de weg terug na hun laatste actie bij Linkdonk 27 oktober 1944.

Woensdrecht

Baron August von der Heydte, commandant van de Duitse elitetroepen bij Woensdrecht.

Deze Sherman Tank staat sinds 1978 op deze plek en herinnert te inwoners van Woensdrecht aan de zware gevechten die tijdens de Slag om Woensdrecht hebben plaatsgevonden. Het nummer 52 op de tank verwijst naar de 10de Canadese Pantserregiment (Fort Garry Horse).

Groepsfoto bij het monument in Woensdrecht.

In de polders ten westen van Woensdrecht. Aangezien de opmars via Hoogerheide was vastgelopen zou de Canadese 5e Infanteriebrigade nu namelijk op vrijdag 13 oktober 1944 proberen om door de onder water gezette polders ten westen van Woensdrecht op te rukken naar de verhoogde spoorlijn en de daar achter gelegen hoofdweg over de Kreekrakdam. Die dag rukten de Canadezen over een dijk omgeven door water op in de richting van de verhoogde spoorlijn waarachter de Duitse verdedigers zaten ingegraven. Het eindigde in een bloedbad en deze vrijdag de 13e staat in Canada nog altijd bekend als “Black Friday”. Er vielen 183 slachtoffers waaronder 58 gesneuvelden.

Uitzicht Woensdrecht en zicht op de Brabantse Wal.

Uitleg van een maquette van de Slag om Woensdrecht.

Nu ook de aanval via de polders was vastgelopen concentreerden de Canadezen zich weer op een opmars vanuit Hoogerheide naar Woensdrecht. Ditmaal zou de aanval uitgevoerd worden door de Canadese 4e Infanteriebrigade. Met de bus bezochten we verschillende uitkijkpunten in Woensdrecht om een goed beeld van het gevechtsterrein te krijgen. Uiteindelijk stopten we in de Bossestraat in Woensdrecht voor een uitleg over de Canadese aanval op 16 oktober 1944. Voorafgegaan door een artilleriebombardement startte de aanval goed, maar halverwege de ochtend verloren de Canadezen het initiatief. De ervaren Von der Heydte startte daarop een Duitse tegenaanval en de Canadezen op de Bossestraat stonden op het punt om overlopen te worden.

We lopen door de Bossestraat in Woensdrecht, waar de Canadezen zwaar onder eigen vuur lagen, omdat ze overlopen dreigden te worden door de Duitsers...

Op dat moment werd door de Canadezen een zogenaamd Victor Target aangevraagd bij de artillerie. Een Victor Target was het teken voor alle artillerie van het Canadese 2e Legerkorps om vuur op eigen linies te geven. Binnen enkele ogenblikken kwam ongeveer 50 ton aan granaten neer in de omgeving van de Bossestraat in Woensdrecht. De Canadese verdedigers hadden zich gedekt maar de Duitse aanvallers bevonden zich in open terrein en werden afgeslacht door de artillerie. Hier aan de rand van Woensdrecht eindigde voorlopig de opmars van de Canadese 2e Infanteriedivisie. Beide partijen waren totaal uitgeput en konden geen aanvallen meer ontwikkelen.

Een uitgeschakelde brencarrier van de Royal Hamilton Light Infantry in de Bossestraat.

Volgens de gids is er niet veel veranderd aan de omgeving van de Bossestraat, waar de Canadezen onder eigen vuur lagen, om te voorkomen dat ze door de Duitsers onder de voet werden gelopen. Nu lag alles er vredig bij en was het nauwelijks voor te stellen dat hier een ontzettende artilleriebeschieting heeft plaatsgevonden.

Tijdens de Slag om Woensdrecht waren de tanks van de Fort Garry Horse een belangrijke steun. Deze Shermantank had de bijnaam 'Adanac' en was de enige tank van deze tankeenheid die de strijd in Normandië had overleefd. 'Adanac' mengde zich ook in de strijd om Woensdrecht.

Wij verlieten met de bus Woensdrecht en bekeken vanaf de verhoogde spoorlijn voor de laatste keer het gevechtsterrein. Via Lindonk reden we vervolgens in de richting van Bergen op Zoom voor het laatste deel van deze Battlefield Tour. Terwijl de opmars van de Canadese 2e Infanteriedivisie vastliep was namelijk al een nieuwe Canadese opmars voorbereid. Hiervoor werd het gehele Canadese Eerste Leger vrijgemaakt voor een opmars ten oosten van Woensdrecht naar Bergen op Zoom. De aanval zou van start gaan op 20 oktober 1944 en op 23 oktober 1944 werd het gebied tussen Essen en Wouwse Plantage ten Noord-Oosten van Woensdrecht bereikt.
 
 De Duitse verdedigers van Woensdrecht stonden nu op het punt omsingeld te worden en trokken vanaf de verhoogde spoorlijn langzaam maar zeker terug op Bergen op Zoom. Op 24 oktober 1944 vielen eenheden van de Canadese 2e Infanteriedivisie wederom aan waarna zij de verhoogde spoorlijn en de weg over de Kreekrakdam overschreden. Na verschrikkelijke gevechten waren Walcheren en Zuid-Beveland afgesneden van de Duitse hoofdmacht. De verovering van Walcheren en Zuid-Beveland en daarmee het vrijmaken van de route naar de haven van Antwerpen kon nu eindelijk beginnen.

Bergen op Zoom

Toen we met de bus de mooie stad Bergen op Zoom binnenreden maakte ik deze opnamen...

Diverse Shermantanks van het South Alberta Regiment op de Grote Markt van Bergen op Zoom.

Een 'Petard' in de Potterstraat in Bergen op Zoom.

Tijdens de langdurige straatgevechten liepen wasserij De Zoom en de haardenfabriek van Beckers grote schade op. Op deze plaats ligt thans de 'Lincolnbrug', genoemd naar het Lincoln en Welland Regiment.

Hier staan we bij de Lincolnbrug. Op de voorgrond de betonnen blokken van de Duitse tankversperring.

Aangekomen in Bergen op Zoom hoorden we dat op 27 oktober 1944 het centrum van Bergen op Zoom werd ingenomen door de Canadese 4e Pantserdivisie. De Duitse verdedigers gaven de stad echter niet geheel uit handen maar trokken zich terug achter de Zoom. De Zoom is een zeer diep gelegen voormalige turfvaart die door de Duitsers was aangepast in een formidabele anti-tankgracht. Met de bus reden we langs de noordzijde van de Zoom om zo een goed beeld van het gevechtsterrein te krijgen. De huizen hier zijn vrijwel allemaal zwaar beschadigd geraakt door de straatgevechten die dagenlang aanhielden. Aangekomen bij de Lincolnbrug hoorden we dat de Duitse verdedigers hier pas op 29 oktober terugtrokken, nadat zij wederom bijna omsingeld waren.

Door de stad Bergen op Zoom loopt de rivier De Zoom. Langs deze rivier hadden de Duitsers in de oorlog een tankversperring gebouwd, bestaande uit betonnen blokken. Die zijn er nog. Op deze foto staan we op de Lincolnbrug.

Over het riviertje De Zoom in Bergen op Zoom loopt de Lincolnbrug. Deze Lincoln Brug is ter nagedachtenis aan de bevrijding van Bergen op Zoom. Jaarlijks vindt bij de brug door overlevenden van het Lincoln Regiment een samenkomst plaats.

De gevechten aan de Zoom zijn voorbij; onze nationale driekleur wappert als teken van de herwonnen vrijheid aan de beschadigde woningen langs de Noordzijde Zoom.

Canadese legervoertuigen voor het stadhuis van Bergen op Zoom.

Veel woningen langs De Zoom raakten zwaar beschadigd door de hevige gevechten. Uiteindelijk kon de Nederlandse vlag ten teken van de bevrijding worden uitgestoken.

Na weken hevig vechten op de Brabantse Wal was de Slag om Woensdrecht voorbij. De Duitsers hadden zich teruggetrokken. Eindelijk konden de Canadezen oprukken naar Bergen op Zoom, de eerste Nederlandse stad die ze iets na vier uur zouden bevrijden.
 
 27 oktober 1944 is ook de dag dat de geallieerden Tilburg, Goirle, Zundert en Ulicoten bevrijden. Daarna ging de opmars in sneltreinvaart: de dag er op waren het onder meer Wouw, Bavel en Rijen en op de 29e oktober Sprundel, Ulvenhout en Breda. Halsteren, Roosendaal en Oosterhout waren vrij van Duitse bezetting op de 30e.

Na afloop brachten we een indrukwekkend bezoek aan de Canadian War Cemetery in Bergen op Zoom. Hier liggen 1.116 Canadese militairen begraven die omkwamen tijdens de Slag om Woensdrecht en de Slag om de Schelde.