Oost- en West-Duitsland werden één. 9 november 1989 was een historische dag. Of eigenlijk avond, want toen de grensovergangen tussen Oost- en West-Berlijn feitelijk werden geopend was het al half twaalf in de avond. In het donker trokken rijen Trabis en Wartburgs met waanzinnig blijde Oost-Duitsers door de grensovergangen. Er was een einde gekomen aan de scheiding van West- en Oost-Berlijn door een muur na 28 jaar.

Maar niet alleen de Berlijnse muur viel. Het gehele ijzeren gordijn, de letterlijke scheiding tussen Oost- en West-Europa viel weg. Toch nog geheel onverwachts viel het oostblok als een kaartenhuis in elkaar. De bevolking van Oost-Europese machtshebbers dwong hen afstand te doen van hun macht. Er kwam een einde aan de dictaturen. Net als dat Oost- en West Berlijn gescheiden werden door een muur, werd ook West- en Oost-Europa gescheiden door een muur of hekwerk. Oost-Europa lag in de Russische invloedssfeer. Om te voorkomen dat de inwoners van de landen die in deze invloedssfeer lagen zouden vertrekken naar het vrije westen werd een hekwerk geplaatst. In 1947 sprak de Britse premier Winston Churchill over het "IJzeren Gordijn". De scheidslijn liep van noord naar zuid en er lagen mijnenvelden. er stonden wachttorens en er lagen rollen prikkeldraad. Het was vrijwel onmogelijk om anders dan via de officiële grensovergangen naar het westen te komen. De muur liep dwars door dorpen langs de grensstreek. 

Oost- en West-Europa werden letterlijk gescheiden door een ijzeren gordijn. Een hekwerk liep dwars door Europa. De landen in het oosten vormden het Oostblok, verbonden in het militair bondgenootschap Warschaupact, de tegenhanger van de NAVO.

Val van het communisme

Onder invloed van de ideologie van glasnost (politieke openheid; vrijheid) en perestrojka (economische vernieuwing; geleidelijke overgang naar vrije markteconomie), ingevoerd door Michail Gorbatsjov in 1986, ging er een nieuwe wind waaien door de communistische regimes. Gorbatsjov besefte dat de oude vorm van het communisme had afgedaan. Het volk werd onderdrukt, vrije meningsuiting bestond niet en het ging economisch erg slecht al vanaf de jaren zeventig, mede door de enorme uitgaven aan de wapenwedloop. Bovendien had Polen net met moeite de vrije vakbond Solidarność de kop ingedrukt, die voor onrust bij de machthebbers had gezorgd, ook in Moskou. De Sovjet-Unie stond op de rand van de economische afgrond, dit dwong Gorbatsjov tot radicale wijzigingen. Door deze nieuwe ideeën kwam een einde aan de almacht van de communistische partij in de Sovjet-Unie. Omdat het Oostblok onder directe invloed lag van de Sovjet-Unie, zagen ook deze landen in dat de tijd rijp was voor hervormingen én dat de Sovjet-Unie niet meer zou binnenvallen om een revolutie te belemmeren, zoals eerder tijdens de Hongaarse opstand (1956) en de Praagse Lente (1968) het geval was.

Al voor de daadwerkelijke val van de Muur op 9 november 1989 waren er signalen dat het communistische regime aan het wankelen was. Politiek Sovjet-leider Michail Gorbatsjov was al sinds 1986 bezig met economische en politieke hervormingen binnen de Sovjet-Unie. Onder zijn invloed kwamen er radicale veranderingen op gang binnen het communistische bolwerk. Om te voorkomen dat de Sovjet-Unie in economische afgrond terecht zou komen heeft de toenmalige partijleider hervormingen doorgevoerd die zouden gaan leiden naar een normale markteconomie. Deze perestrojka was ook een teken naar de andere Oostbloklanden dat het oude communistische tijdperk haar einde naderde. Dat leidde op 4 juni 1989 tot de eerste vrije verkiezingen achter het IJzeren Gordijn. Polen had de primeur om als eerste Oostblokland verkiezingen te houden met als gevolg dat de communistische partij flink afgerekend werd op de afgelopen decennia en een zwaar verlies moest incasseren. Op 25 augustus was de installatie van de niet-communistische premier Tadeusz Mazowiecki een feit.

Hongaarse grenswachter knipt het hekwerk stuk tussen Oostenrijk en Hongarije

Daarna ging het hard met het val van het communistische Oostblok. Op 23 augustus werd door Hongarije de grens met Oostenrijk weer opengezet. Amper twee maanden later hief de Volksrepubliek Hongarije zichzelf op en werd het vervangen door de Republiek Hongarije. Het tweede land achter het voormalige IJzeren Gordijn was ‘om’. De Val van de Berlijnse Muur was het volgende wapenfeit. Op 9 november werd er door Günter Schabowski, één van de belangrijkste politieke leiders binnen de DDR, een historische persconferentie gehouden. Bijzonder was dat alle aanwezige journalisten vragen mochten stellen zonder dat daar vooraf, zoals in het DRR-tijdperk gewoonlijk, voorwaarden aan gesteld werden. De belangrijkste boodschap die Schabowski te melden had was dat iedere DDR-burger vanaf dat moment vrij was om de grens over te gaan. De functie van de Muur ging vanaf dat moment, op 9 november 1989 om 18:57 uur, verloren. De Muur was fysiek nog aanwezig maar officieel waren er vanaf dat moment geen beperkingen meer om van Oost-Berlijn naar West-Berlijn en omgekeerd te reizen.

Die avond was de Muur niet direct geopend. De grenswachten, het leger en de geheime dienst wisten niet hoe er nu gehandeld moest worden. Pas om 23:52 uur ging de grensovergang Bornholmer Strasse als eerste daadwerkelijk open.

Op 10 november 1989 ging de grensovergang Helmstedt open en volgde een massale uittocht uit de DDR door de inwoners met hun Trabis

Er volgde toen een kettingreactie waarin alle grensposten open gingen en de Oost-Duitsers verbouwereerd naar West-Berlijn gingen.

In heel Berlijn kwam er een waar volksfeest op gang waarvan de beelden de hele wereld over gegaan zijn. De muur werd niet meer bewaakt en bewoners begonnen de muur die ruim 28 jaar voor een scheiding tussen de twee stadsdelen gezorgd had af te breken. Veel van de brokstukken zijn door mensen als souvenir meegenomen, ter herinnering aan de verdeling van de stad.

De Sovjet-Unie keek toe maar greep ook hier niet in. Velen zien de Val van de Berlijnse Muur dan ook als de Val van het Oostblok. In de maanden na deze gebeurtenis in Berlijn volgde er een periode waarin het ene na het andere communistische regime omviel. In 1991 was de hereniging van Duitsland een feit. Ook de toenmalige Sovjet-Unie hield op te bestaan. Dit was op 25 december 1991. Hiermee was een definitief einde gekomen aan het Oostblok-tijdperk en de Koude Oorlog.

Onze reis naar Berlijn 25 jaar na de val van de Muur

Op de heenreis maakten we een tussenstop bij de voormalige grensovergang Helmstedt die men moest passeren om via een transit route door de DDR naar West-Berlijn te rijden. Zoals Duitsland was verdeeld in bezettingszônes tussen de Fransen, Britten, Amerikanen en Russen, was ook Berlijn verdeeld tussen de vier grootmachten die Duitsland hadden verslagen in de Tweede Wereldoorlog. Oost-Berlijn lag in de Russische zone en was hoofdstad van de DDR. West-Berlijn was een vrije stad in de communistische DDR en was verdeeld in bezettingszônes tussen de Fransen, Britten en Amerikanen.

We konden een uur lang rondlopen over het complex van de voormalige grensovergang waar alle gebouwen in tact zijn gelaten en exposities waren te zien. Het is nu een door de overheid beschermd gebied met de naam Gedenkstätte Deutsche Teilung Marienborn Het was wel een wat onwerkelijke trieste sfeer. Deze grensovergang was berucht door de strenge en vaak vernederende controles door douane beambten van de DDR. Hier is menig ontsnappingspoging gestrand.

Uitzicht vanuit onze hotelkamer op Messe Berlin. De toren en het ronde gebouw links werden in Hitler's berlijn reeds gebouwd. De toren was voor de Volksempfanger. Een radio die gepromoot werd onder de Duitsers om naar Hitler en Goebbels te kunnen luisteren.

Het Berliner Stadtschloss was de winterresidentie van de markgraaf en keurvorst van Brandenburg. Later was het de residentie van de koning van Pruisen en de keizer van het Duitse Rijk. Het Berliner Stadtschloss stond op het Spree-eiland in het centrum van Berlijn op de Schloßplatz. Het wordt thans herbouwd.

We bezoeken het DDR museum aan de oever van de Spree.

De grensovergang bij Helmstedt naar de DDR

Luxe wagen voor het vervoer van partijbonzen

De Fernsehturm. De toren is 368 meter hoog en daarmee het hoogste gebouw van de stad. De toren staat bij de Alexanderplatz en in voormalig Oost-Berlijn. De toren is gebouwd tussen 1965 en 1969 met hulp van Zweedse ingenieurs. De toren bestaat uit een betonnen mast met daarin twee liftschachten. Bovenop het betonnen deel bevindt zich een bol bedekt met plaatstaal met daarin het uitzichtplatform en een restaurant. Bovenop de bol staat een rood-witte televisie-antenne.
Vanwege de ligging in de buurt van Alexanderplatz, wordt de toren de bijnaam Alextoren, met name door bezoekers van Berlijn.
De Fernsehturm is vanuit de meeste punten in Berlijn te zien. Op 203 meter hoogte bevindt zich het uitzichtplatform. Bij goed weer kan men tot 40 km ver kijken. Boven het uitzichtplatform bevindt zich een restaurant dat langzaam ronddraait. Het restaurant draait in een half uur geheel rond. De televisietoren is een populaire attractie voor toeristen en er staan vaak lange wachtrijen om naar binnen te kunnen. De toren is het gehele jaar door geopend voor bezoekers. De lift waarmee de bezoekers naar boven kunnen gaat in 40 seconden van beneden naar boven. Vanuit de toren worden er vanaf verschillende hoogtes 17 radiozenders uitgezonden, waaronder de Duitse zenders Fritz, Flux FM en Deutschlandfunk. Ook het Franse Radio France Internationale en tot voor kort BBC World Service zenden uit vanaf de toren. Naast diverse radiozenders worden er ook vele digitale televisiezenders (DVB-T) uitgezonden.

De Berliner Dom is een van de belangrijkste kerken in Berlijn. De Berliner Dom is gelegen op het Museumsinsel, aan de Karl-Liebknecht-Straße. Deze foto heb ik gemaakt vanaf een brug over de Spree, met aan de linkeroever het DDR-museum.

Toen we in Berlijn waren berichtten de kranten over de historische gebeurtenissen 25 jaar geleden.

Deze foto nam ik op een andere brug over de rivier De Spree, die dwars door Berlijn stroomt. Links de Dom en rechts aan de oever het DDR-museum.

Vanuit de bus maakte ik deze opname van de East-Side Gallery toen we er langs reden. De East Side Gallery is een stuk van de Berlijnse Muur dat na de Wende vanaf december 1989 door 118 kunstenaars werd beschilderd. In november 1989 was de Duitse kunstenaar Bodo Sperling als woordvoerder van het bestuur van het Bundesverband Bildende Künstler (Bondsvereniging Beeldende Kunstenaars) in het kader van de besprekingen over het samengaan van de Duitse kunstverenigingen BBK en VBK in Berlijn naast Barbara Greul Aschanta, Jörg Kubitzky en David Monti mede-initiatiefnemer van de East Side Gallery. Het stuk ligt tussen Berlin Ostbahnhof en de Oberbaumbrücke in Friedrichshain-Kreuzberg en parallel aan de rivier de Spree. De beschilderingen zijn meestal aangebracht met graffiti, en gaan over politieke zaken na de Wende.
Dit deel van de Berlijnse Muur is het bekendste en langste deel (1316 meter). Het is ook de langste openlucht-galerie ter wereld

Museuminsel

Deze foto nam ik van de Rosenstraße op 8 november 2014.

Allied Museum

Olympisch Stadion 1936

We bekijken het olympisch stadion in Berlijn dat gebouwd werd voor de olympische spelen van 1936.

Het Olympisch Stadion van 1936, gelegen in Berlijn, werd oorspronkelijk gebouwd voor de Olympische Zomerspelen van dat jaar. Het stadion, ontworpen door Werner March, had een capaciteit van ongeveer 100.000 toeschouwers en was een centraal onderdeel van de Olympische Spelen, die destijds werden gebruikt als propagandamiddel door het nazi-regime.

Het stadion maakt deel uit van het grotere Olympiapark Berlijn en is tegenwoordig nog steeds in gebruik, zij het in een gemoderniseerde vorm. Het is een indrukwekkend voorbeeld van architectuur uit die tijd en heeft een rijke, zij het controversiële, geschiedenis.

Hitler tijdens de opening van de Olympische Zomerspelen in het Olympische Station in Berlijn 1 augustus 1936.

Door het plein spitsvormig toe te laten te lopen en een hoogteverschil van 7 meter moest het bouwwerk imponeren.

Gelukkig is de adelaar nu niet meer compleet.

Kaiserdamm

Aan de Kaiserdamm staan straatlantaarns die ontworpen zijn door Hitler's architect Albert Speer.

Vanuit de bus nam ik deze foto van de Spree.

Hauptbahnhof Berlin.

Toen we op 9 november door Berlijn reden zagen we Trabis. 25 jaar geleden kwamen ze door de grensovergangen met de DDR naar West-Berlijn met blijde DDR-burgers.

Een replica van het eerste verkeerslicht van Berlijn. Het verkeerslicht dateert uit 1934 en staat op Potsdamer platz.

Potsdamer Platz. De gekte heeft toegeslagen tegen het einde van de middag van 9 november.

Siegessäule. Om de overwinningen van verschillende oorlogen door de Pruisen te vieren. Overwinningen op de Denen en de Fransen.

Toen we na het eten uit het restaurant kwamen stond er een rij Trabis in de straat.

Boottocht over de Spree. De witte ballonnen markeren de loop van de muur destijds en vormden de Lichtgrenze.

Boottocht over de Spree. Regeringsgebouw met Lichtgrenze, waar de muur destijds heeft gestaan.

De Siegessäule was duidelijk te zien.

Gedenkstätte Berliner Mauer. We staan voor de nog bestaande muur van 3 meter hoog. Er overheen klimmen is zowiezo onmogelijk. Maar als je het lef had was je tevens schietschijf.

We waren bij Checkpoint Charlie in de avond van 9 november 2014. Een grote menigte was samengestroomd om de val van de muur te herdenken 25 jaar geleden. Dit was de bekendste grensovergang tussen Oost- en West-Berlijn.

Als gevolg van de poging van de DDR-leiding om de macht van de westelijke geallieerden te beperken stonden bij Checkpoint Charlie van 22 oktober tot 28 oktober 1961 enige tijd Russische en Amerikaanse tanks met scherpe munitie tegenover elkaar. Uiteindelijk liep dit incident met een sisser af.

Berlijn 25 jaar na de val van de Muur: om 10 over half acht in de avond van 9 november 2014 staan we te midden van een enorme menigte om te zien hoe de ballonnen van de Lichtgrenze worden opgelaten. We konden onmogelijk bij de Brandenburger Tor komen dus zagen we het gebeuren bij de East Side Gallery.