Op zaterdag 18 april 2015 namen we deel aan Battlefield Tour Groningen, de noordelijke sector. 70 jaar geleden werd de stad Groningen door de Canadezen bevrijd van de Duitse bezetter. Maar de Duitse garnizoenscommandant, Generalmajor Karl Böttger, was niet bereid de stad zonder strijd over te geven. Dit had tot gevolg dat er een zware strijd moest worden geleverd die de binnenstad in puin legde.
Shermantanks in de Oosterstraat
Straat voor straat moest worden veroverd. De strijd duurde maar liefst vier dagen van 13 tot en met 16 april 1945. En dat was nog niet het einde van de oorlog, want Hitler had Delfzijl verklaard tot Festung hetgeen inhield dat ook Delfzijl en omgeving (Delfzijl Pocket) moesten worden verdedigd tot de laatste man. Immers, iedere soldaat van de Wehrmacht had een eed van trouw aan de Führer afgelegd. Terwijl het Derde Rijk aan het instorten was, de geallieerde legers een groot deel van Duitsland in handen had en de Duitse Wehrmacht zich massaal overgaf, werd er in het noorden van Nederland een verbitterde strijd gestreden om Groningen en Delfzijl. Een strijd die nog veel levens zou kosten, steden en dorpen in puin legde en zou duren tot na de dood van Hitler. Pas op 2 mei 1945 was de strijd gestreden. Groningen en Delfzijl waren eindelijk bevrijd.
Canadese bevrijders in Groningen onderhouden zich met de bevolking.
Tijdens deze battlefield tour volgden we de route die de Canadezen volgden om vanuit het noorden en westen de stad Groningen te bevrijden. Vanuit het zuiden kwamen de Canadezen via de Paterswoldseweg de stad binnen. Vanuit het noorden via de Oranjebuurt en het Noorderplantsoen. Er werd gevochten tussen Duitse troepen van zowel het leger als de marine en Nederlandse en Belgische SS'ers en van geallieerde zijde de 2e Canadese infanteriedivisie. De Canadezen moesten de Canadezen straat voor straat veroveren. De gevechten om Groningen werden dat ook 'Urban Warfare' genoemd. De vele smalle straten waren ongeschikt voor tanks. Er moest geopereerd worden met kleine eenheden (sections). Er werd gevochten met handwapens en handgranaten, met man-tegen-man gevechten.
Een 17-pounder anti-tank kanon van de Royal Canadian Artillery opgesteld bij de verwoeste Eelderbrug 15 april 1945.
De Slag om Groningen werd uitgevoerd door negen Canadese infanterie bataljons, die onder leiding stonden van Major-General Albert Bruce Matthews.
De Canadezen maakten naast de Sherman gebruik van Kangaroo tanks. De Kangaroo was een tank zonder geschutskoepel. De Kangaroo werd ondermeer gebruikt bij de bestorming van de Herebrug.
De Canadese divisies hadden mooie klinkende namen zoals het regiment Le Regiment de Maissonneuve uit Montreal, Quebec, de Calgary Highlanders en The Black Watch of Canada.
Tijdens de gevechten zijn er 110 burgers omgekomen. De Duitse verliezen worden geschat op 300 man. Maar het exacte aantal is niet bekend. De verliezen aan Canadese zijde waren 43 man. Vooral de binnenstad van Groningen met de Grote Markt werd verwoest.
Aan de Grote Markt stond het beruchte Scholtenhuis, het hoofdkwartier van de Sicherheitsdienst (SD). Ook deze werd verwoest. De oost- en noordwand van de Grote Markt werd door de Duitsers zelf in brand gestoken.
De Battlefield Tour... Onder leiding van onze gidsen Wybo Boersma (Vereniging Vrienden Airborne Museum) en Joël Stoppels (Battlefield Tours), beide lid van de Guild of Battlefield Guides begonnen we de tour door Groningen waar de Canadezen op 16 april 1945 eindigden: op de Grote Markt. We volgden de route die de Canadezen namen vanuit noordelijke richting in de stad, maar dan in omgekeerde richting. Op diverse punten langs de route hoorden we de geschiedenis wat daar was gebeurd.
Hier staan we bij het monument"'Sint Joris en de draak' achter de Martinikerk. Wybo Boersma is geboren en opgegroeid in Groningen en weet ons nog uit eigen ervaring te vertellen hoe het er aan toe ging in Groningen tijdens en na de bevrijding.
Hier staan we bij het monument"'Sint Joris en de draak' achter de Martinikerk. Wybo Boersma is geboren en opgegroeid in Groningen en weet ons nog uit eigen ervaring te vertellen hoe het er aan toe ging in Groningen tijdens en na de bevrijding.
Onze gids Joël Stoppels vertelt over het verloop van de oorlog voor de Canadezen vanaf de invasie in Normandië tot de bevrijding van Groningen.
Het Martinikerkhof. Waar nu wandelaars onbezorgd in het park vertoeven, openden de Duitsers het vuur op de Les Fuseliers Mont Royal, die op dat moment de Grote Markt zuiverden op maandagochtend 16 april 1945. Het Martinikerkhof zat vol Duitsers die zich terug trokken uit de brandende binnenstad.
Hier luisteren we naar de gebeurtenissen bij de poort van het Prinsenhof aan het Martinikerkhof. Duidelijk zijn de kogelinslagen nog te zien. Hier was de Luchtbeschermingsdienst gevestigd. Op zaterdagmiddag belden de Canadezen vanuit de Emmasingel naar het Prinsenhof. De kelder vol met vluchtelingen, die gevlucht waren voor de branden in de binnenstad. Maandag tegen 11 uur gaven de Duitsers zich aan het Prinsenhof over.
Het gebouw van het Kantongerecht aan de Sint Walburgstraat werd op zaterdagavond 14 april 1945 door de Duitsers in staat van verdediging gebracht. Op zondagmorgen richtten de Duitsers een barricade op in de Sint Walburgstraat. In het raam van de dakkamer van het kantongericht werd een mitrailleur geplaatst. Doordat er hevig werd geschoten op het gerechtsgebouw door de Canadezen sneuvelde de Duitse commandant van de pantserafweer op de stoep. Hij was zo dom het pand via de voordeur te verlaten.
Op de hoek Sint Walburgstraat/Kattenhage horen we dat de Duitsers een barricade oprichtten in de Kattenhage om de Canadese opmars richting het Prinsenhof en de binnenstad tegen te houden.
In dit gebouw aan de Hofstraat zat de meisjesburgerschool, maar tijdens de bezettingsjaren kreeg dit gebouw een minder vreedzame functie. Het werd een kazerne van de Kriegsmarine. Toen het Canadese leger de stad binnen drong, verlieten de soldaten die er waren gelegerd het gebouw en werd het in staat van verdediging gebracht. We hoorden over het verhaal van Lloyd Daniel die vanuit een woning aan de Hofstraat met zijn Bren Gun op de Duitse Marinekazerne begon te vuren en John Shaw van de C Company Calgary Highlanders, die als één van de eersten de Marinekazerne betrad en tegenover een Duitse marine-officier stond, die zich wel wilde overgeven, maar alleen aan een meerdere in rang.
In de binnenstad zijn er nog sporen van de oorlog, zoals deze muur vol kogelgaten.
Het CJMV gebouw aan de Spilsluizen toen en op 18 april 2015, 70 jaar later. Links naast het gebouw is een brandgang van waaruit een Canadese soldaat een PIAT granaat afschoot op een stuk Duits geschut FLAK-vierling, die aan de overkant, dus ongeveer op het punt vanwaar ik deze foto nam, stond opgesteld. Die FLAK bezorgde veel overlast want het geschut stond op een strategisch punt opgesteld aan de 1e Drift. Met zijn brandgevaarlijke en pantserdoorborende munitie beheerste het stuk de ingangen van de straten aan de noordzijde waar militairen van de Le Regiment de Maisonneuve posities hadden ingenomen. De FLAK werd uitgeschakeld op maandagochtend 16 april 2015 rond 10.00 uur.
De vergelijkingsfoto genomen, maar ook nog één met een panoramaview.
Maandagochtend 16 april 1945 rond 09.30 uur werd de BOAZ-bank op de hoek van de Ossemarkt door de FLAK-vierling in brand geschoten.
Op de Ossemarkt nam ik op 18 april 2015 deze foto met links op de hoek het gebouw waar destijds de BOAZ-bank stond. Dit gebouw dateert van de jaren '50. De gebouwen ernaast zijn nauwelijks veranderd.
Ook aan de Zoutstraat nog duidelijk oorlogsschade. De Canadezen werden in deze buurt geconfronteerd met 20mm FLAK vanaf de overkant van de Noorderhaven. Dit gebied werd door de Canadezen aangeduid als 'Lincoln I'. Toen dit gebied op zondagavond 15 april 1945 bezet was konden de C- en D-compagnieën het volgende gebied 'Lincoln II' binnenvallen. Dit was het gebied rondom de Ossemarkt en Guyotplein. Vanuit de Zoutstraat namen sluipschutters van Le Regiment de Maisonneuvre de Duitsers aan de overkant onder vuur aan de Noorderhaven. Ze zaten daar in pakhuizen.
Bevrijding Oranjewijk
Canadese soldaten in de Oranjewijk op 15 april 1945
Hier lopen we door de Ernst Casimirlaan. De Canadezen rukten via deze laan op naar het Noorderplantsoen.
Een Canadese Firefly tank in de Ernst Casimirlaan.
Dolblije Groningers en opgeluchte Canadese soldaten in de Ernst Casimirlaan.
Tijdens de bevrijding van de stad Groningen in april 1945 werd het Noorderplantsoen door de Duitse bezetters gebruikt als verdedigings gordel. Het plantsoen lag vol met loopgraven, bunkers, landmijnen en in de bomen zaten sluipschutters. Ook daar is hevig gevochten, sporen hiervan zijn nog steeds zichtbaar op het Trafohuisje.
Rond de Muziekkoepel in het Noorderplantsoen heeft zich een enorme strijd afgespeeld. De Duitsers hadden een FLAK-vierling opgesteld in de muziekkoepel. Waarschijnlijk omdat ze dan het hele omliggende gebied konden bestrijken. Maar dat ging niet goed, want het geschut zakte door het enorme gewicht door de vloer.
Dit is een FLAK-vierling 20mm geschut, die de Duitsers hadden opgesteld in de Muziekkoepel in het Noorderplantsoen.
We luisteren naar het verhaal van onze gids over de hevige strijd die zich afspeelde in en rond het Noorderplantsoen. Veel Duitsers werden levend verbrand door de inzet van vlammenwerpers gemonteerd op Bren Carriers, de WASP.
Tegen de avond van 15 april 1945 was het gehele bataljon van The Calgary Highlanders in het Noorderplantsoen. Bij de bestorming van het Noorderplantsoen sneuvelde één militair van The Black Watch. Hij werd in Hoogkerk begraven, samen met een soldaat van de Calgary Highlanders.
Niet voor te stellen dat in dit mooie rustige park zwaar gevochten is op 15 april 1945.
Op zondag 15 april 1945 hangen donkere rookwolken boven de Herman Colleniusstraat.
De watertoren op de hoek van de Herman Colleniusstraat en de Wassenberghstraat. Een Duitse sluipschutter had zich in deze toren verschanst. Een 6 ponder anti-tankkanon van de Calgary Highlanders loste daarom een salvo op de watertoren. Het waterreservoir werd geraakt en een enorme watermassa stroomde uit de toren.
Nog duidelijk zijn de inslagen zichtbaar bij de deur van de watertoren.
Feest van herkenning: deze DAF YA-328 'Dikke Daf' bracht ons naar het schitterend Bevrijdingsmuseum van de Stichting Canadian Allied Forces aan de Ulgersmaweg in Groningen. In de 'Dikke Daf' heb ik vaak gezeten tijdens mijn diensttijd.
