Stadskanaal 1940-1945
Mijn moeder heeft vroeger gewoond aan de Ceresstraat in Stadskanaal. Daar woonde de familie De Boer Sap met 9 kinderen. Voor de oorlog al. Dat was vlakbij de watertoren en het pand dat thans het streekhistorisch centrum is. Toendertijd was dat het hoofdkwartier van de NSB. Zij heeft me wel eens verteld dat ze ook wel gezien heeft dat Anton Mussert daar op bezoek kwam. Ook vertelde ze mij dat ze gezien heeft dat er een vliegtuig neerstortte. Vandaag vond ik op internet een artikel over de crash van een Handley Page Hamden, die in de nacht van 13 op 14 september 1942 is neergestort in Stadskanaal. Dat zou wel eens dat vliegtuig kunnen zijn. Ze was toen een meisje van 14 jaar en het is goed voor te stellen dat dit een diepe indruk op haar gemaakt heeft. Later zag ze op 15 april 2018 een ongeluk met een sportvliegtuigje in Stadskanaal en toen kwamen bij haar de herinneringen weer boven.
De neergestortte Handley Page Hampden in Stadskanaal met links op de achtergrond de Oosterkadekerk. Ik vermoed nu dat mijn moeder dit moet hebben gezien. Ze had het er regelmatig over en het ongeluk maakte een diepe indruk op haar. Maar wat wil je, als je als 14 jarige tiener dit beeld op je netvlies krijgt.
Mijn moeder woonde een paar huizen verder naast het hoofdkwartier van de NSB in Stadskanaal. Zij vertelde me dat ze zich kon herinneren een aantal kopstukken te hebben gezien van de NSB, zoals de leider Anton Mussert en ook Seyss Inquart. Dat was in het begin van de oorlog. Dat zal in 1941 zijn geweest. Er zijn nog beelden van dat bezoek.
Huize Ter Marse is een monumentale villa in de Nederlandse plaats Stadskanaal, gelegen aan de Ceresstraat naast de watertoren.Ter Marse werd in 1884 gebouwd in opdracht van de hereboer Harm Maarsingh en zijn echtgenote Jantina Arendina Meursing. In de gevelsteen aan de linkerzijde van het gebouw zijn hun initialen aangebracht. In 1910 werd het huis uitgebreid met een bordes en een nieuw voorhuis. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Ter Marse een trefpunt voor de NSB in het noorden van Nederland. Jb. Maarsingh, de zoon van het echtpaar Maarsing/Meursing, was de gemachtigde van den Leider Anton Mussert voor Noord-Nederland. Bij het overlijden van zijn weduwe Catharina Jantina Westerhuis in 1970 werd Ter Marse gelegateerd aan de gemeente Stadskanaal. Het kostte de gemeente vijf jaar om een passende bestemming voor het gebouw te vinden. Sinds 1975 is het streekhistorisch museum in het pand gehuisvest.
Woonhuis waar mijn moeder en het gezin met 9 kinderen woonde aan de Ceresstraat 17 te Stadskanaal.
Op 11 april 1945 werd Stadskanaal bevrijd door de 1e Poolse Tankdivisie. Deze foto bevindt zich in mijn archief en is gemaakt voor het huis waar destijds de joodse buren aan de Ceresstraat hebben gewoond. Ook daar is het huis er naast, het woonhuis van mijn moeder en het gezin De Boer Sap op nummer 17 te zien, dus een mooie vergelijkingsfoto.
Deze foto is gemaakt voor het huis aan de Ceresstraat nummer 17.
Bij deze foto heeft mijn moeder de volgende toelichting geschreven:
april 1945, Ceresstraat 17 Stadskanaal. Midden onder Joh. de Boer Sap (haar zus) met naast haar George Bousheck (Poolse sergeant van de groep). Zij zijn na ongeveer drie dagen vertrokken richting Nieuwe Schans. Verder vermeld ze dat de Nieuwbuiner glasfabriek beschadigd is door brand, veroorzaakt door het vuur van Poolse kanonnen. Verder staat er nog dat na de Poolse militairen die afkomstig waren uit Breda, de Canadezen kwamen.
Ook deze foto is even later gemaakt voor het huis aan de Ceresstraat 17. Dezelfde militairen, met in het midden zittend naast dezelfde Poolse sergeant mijn tante Jo.
Ingekleurd lijkt de foto te verlevendigen en kijk je er toch even anders tegen aan...
Na de Polen kwamen de Canadezen. Bij mijn moeder haar ouders kwam regelmatig een Canadese militair over de vloer. Maar wat wil je met zes dochters. Het was soldaat Blair 'Flook' Le Huquet en naar wat mijn moeder vertelde was hij later in Duitsland gelegerd, maar kwam nog regelmatig op bezoek aan de Ceresstraat 17 te Stadskanaal.
Stadskanaal na de oorlog
Mijn grootouders Saak (van vader's kant) woonden ook al tijdens de oorlog aan de Brugkade 4a. Later werd dit 5. Vanuit het raam van de achterkamer, waar ze meestal vertoefden, keken ze uit op het "hellinggat". Daar lagen de binnenvaartschepen in onderhoud bij Holtman (de schuur op de foto is van hem). Als kind vond ik het fascinerend om te zien dat als een schip weer klaar was van de rails afgleed het water in. Ik kan me dit beeld uit mijn kinderjaren in de jaren 1960 nog goed herinneren. Rechts de draaibrug. En de schepen lagen bij mijn opa en oma voor het huis. Tegenover hun huis was de begraafplaats, waar ze zijn begraven.
Het Generaal-Maczek-monument is een krachtige herinnering aan de moed en opoffering van de Poolse strijdkrachten tijdens de bevrijding van Stadskanaal. Op 11 april 1945 overschreed een Poolse patrouille de provinciegrens bij Musselkanaal en trok direct verder naar Stadskanaal en Mussel, waar ze een cruciale rol speelden in de bevrijding van de stad1. Het monument blijft een eerbetoon aan deze geschiedenis en de vrijheid die het vertegenwoordigt. Het monument staat op het Generaal Maczekplein.
Ceresstraat
Ceresstraat 17 Stadskanaal. In dit woonhuis is mijn moeder geboren op 8 april 1928.
Mijn moeder vertelde me dat ze Joodse buren hadden die in de oorlog zijn gedeporteerd. Mijn vrouw bekijkt hier de stolpersteine die voor het huis zijn gelegd. Het originele huis is afgebroken en vervangen door nieuwbouw.
Dit zijn de stolpersteine die voor het huis Ceresstraat 18 zijn gelegd, die herinneren aan de Joodse bewoners.
Poolse Strijders over de Hondsrug
Medio december 2023 komt er een boek uit van Harold de Jong met de titel 'Poolse Strijders over de Hondsrug. Over de bevrijding van Noordoost-Nederland door de 1e Poolse Pantserdivisie.
In dit boek zijn ook twee foto's uit mijn collectie opgenomen van de bevrijding van Stadskanaal, die op deze webpagina staan gepubliceerd.
De foto's zijn gemaakt aan de Ceresstraat 17 te Stadskanaal waar mijn moeder heeft gewoond.
