Pas op woensdag 20 september kreeg het 3e bataljon van het 504 Parachute Infantry Regiment het bevel om de Waal met 26 bootjes bij daglicht over te steken. Evenals bij de Britten, die op 12 kilometer van het belangrijkste doel landden, kwamen ook de Amerikaanse parachutisten neer op meer dan 10 kilometer van hun belangrijkste doel: de verkeersbrug bij Nijmegen. En een ander interessant aspect vond ik dat generaal Gavin het belang van de Groesbeek Heights overschatte vanwege de verwachte Duitse tankdreiging vanuit het Reichswald. Een voorzichtige conclusie zou kunnen zijn dat operatie Market Garden niet alleen mislukte door het debacle bij de brug van Arnhem, maar ook door het Amerikaanse optreden in Nijmegen. Deze nieuwe en opmerkelijke informatie werd aangevuld door de vergelijking in de mate van vrijheid van handelen en de ruimte voor eigen initiatief op de lagere tactische niveaus (pelotons- en compagniesniveau) tussen de Britten enerzijds en de Amerikanen anderzijds. Een gegeven dat Erik Jellema op beeldende wijze wist te illustreren door het optreden van de Amerikaanse luitenant Thompson bij de brug van Grave, Deze wijgerde te springen bij groen licht waardoor hij met zijn eenheid, in tegenstelling tot de andere eenheden, juist wel op de juiste plek terechtkwam, namelijk bij de brug van Grave, die vervolgens snel kon worden veroverd. Vanaf 2004 wordt Thompson geëerd doordat de brug zijn naam kreeg: Thompsonbrug.

We eindigden de tour bij de nieuwe brug bij Nijmegen over de Waal, waar het 3e bataljon van de 504 Parachute Infantry Regiment met bootjes de rivier overstak. Deze brug heeft de naam 'De Oversteek' gekregen.

Het was een interessante tour met een deskundige gids die vanuit een nieuwe invalshoek de operaties in september 1944 door de Amerikaanse 82nd Airborne Division belichtte. En een leuke groep, waarbij de persoonlijke ervaringen tijdens de oorlog die een 90 jarige deelnemer aan mij vertelde, een diepere dimensie gaf aan deze tour.

Lees ook de blog van de VVAM met het verslag van de battlefield tour Nijmegen.

De bespreekpunten tijdens deze battlefieldtour.

Brug bij Grave

De prinses Irenebrigade bij de brug over de Maas bij Grave in september 1944. Te zien is een Duitse auto die door de para's van luitenant Thompson kapot werd geschoten tijdens de verovering van de brug op 17 september 1944.

We liepen onder de brug bij Grave door en vervolgens maakte ik van de brug deze opname.

Hier lopen we vanaf de brug bij Grave naar de 'Van Sassesluis'. waarbij we het monument ter herinnering aan de 82nd Airborne Division passeren.

Uitleg over de gebeurtenissen bij de brug bij Grave door onze gids Erik Jellema .

We staan bij het informatiepaneel ter hoogte van het 'Van Sassegemaal'. Acher de camper is één van de twee kazematten bij de brug te zien.

Gemaal 'Van Sasse'

Gebouwd in 1928/29, door de Geallieerden in 1944 aangezien als een electriciteitscentrale.

Het gebouwtje van het gemaal 'Van Sasse' bij de brug van Grave is nauwlijks veranderd. 

Kazemat bij de brug van Grave

Deze kazemat bij de brug van Grave heb ik bezocht na afloop van de bespreking van de gebeurtenissen bij de brug.

Duidelijk zijn de kogelinslagen te zien.

Eureka was een baken systeem in de Tweede Wereldoorlog. Het Eureka systeem werd gebruikt om geallieerde vliegtuigen naar een drop zone (DZ) te leiden. Het Eureka baken stond op de grond en in het vliegtuig zat een ontvanger die door middel van een streep op een beeldscherm aangaf hoe de piloot moest vliegen.
De Rebecca zender in het vliegtuig zendt pulsen uit via een centrale antenne. De frequentie van de pulsen bepaald het gewenste bereik. Deze pulsen worden, zodra het vliegtuig binnen bereik is, opgevangen door de Eureka ontvanger. (Hierdoor wisten de Grouse/Swallow commando’s wanneer het vliegtuig in de buurt was).
Eureka zendt de puls op zijn eigen zendfrequentie opnieuw uit. Deze pulsen door door twee antennes die zich aan beide zijden bevinden opgevangen. Door het vliegtuig zo te draaien dat de sterkte van beide pulsen gelijk wordt, dan vliegt men precies in de richting van het baken. De afstand tussen Rebecca en Eureka wordt bepaald dor de tijd die verloopt tussen de uitgezonden- en de ontvangen puls.

Overasselt

Onze battlefield tour groep bij het bevrijdingsmonument Overasselt, bestaande uit  roestende parachutes, ontworpen door Leo Gerritsen en Henk van Hout, Het monument werd op 17 september 1985 opgericht. Ze herinneren aan het feit dat deze velden, aangeduid met 'O', werden gebruikt als de DZ's en LZ's van de Amerikaanse 325e Glider Infantry(23 september 1944) en 504e PIR (17 september 1944) en later door één bataljon van de eerste Poolse onafhankelijke brigadesbrigade van generaal Sosabowsi (23 september 1944).

Sluis Heumen

Onze gids Erik Jellema geeft uitleg over de strijd bij het sluiscomplex Heumen. Het sluiscomplex Heumen is een schutsluis van de Maas naar het Maas-Waalkanaal in de gemeente Heumen. Voor de geallieerde opmars zijn bruggen van het grootste belang. De Molenhook-bridge, zoals de Amerikanen de oude brug bij de sluis van Heumen noemen, moet op 17 september 1944 hoe dan ook onbeschadigd worden ingenomen.

De Duitse troepen verzetten zich hardnekkig en er vallen doden en gewonden. Toch wordt brug nummer 7 in het Amerikaanse aanvalsplan, volledig intact ingenomen. Tijdens een oorlog kunnen kleine dorpen plotseling van groot belang worden. Soms gaat het om een belangrijke heuvel, maar bij Heumen ging het om een brug. Toen in 1927 het Maas-Waalkanaal geopend werd zijn er voor weg- en railverkeer verschillende bruggen over het kanaal gebouwd. Eén ervan was de hefbrug over de sluis bij Heumen.

De inname
In de meidagen van 1940 probeerden de Duitsers de brug in te nemen met behulp van commando's en in de bezettingstijd werd de brug versterkt en op verdediging ingericht. Toen op 17 september 1944 Amerikaanse parachutisten bij Overasselt en Groesbeek landden, konden zij de brug van twee kanten aanvallen. De Duitse verdedigers wisten stand te houden tot de avond van 17 september, maar konden de brug niet vernielen. Omdat andere bruggen over het Maas -Waalkanaal vernield of beschadigd waren werd deze brug de enige brug waarover heen het zware Britse materiaal (tanks, vrachtwagens, etc.) Nijmegen kon bereiken.

Restaurant De Diepen Milsbeek

Hier genoten we van een heerlijke lunch en konden we napraten over al hetgeen ons verteld is deze morgen.

Klein Amerika

Ik nam deze foto van het monument langs Klein Amerika dat de inwoners van Groesbeek (gemeente Berg en Dal) herinnert aan de landing van 2291 man van het Amerikaanse 505de Para Infanterie Regiment van de 82ste Airborne Divisie in het kader van operatie 'Market Garden'.

Met dit grootscheepse bevrijdingsoffensief van 17 tot 26 september 1944 wilden de geallieerden vanuit België een doorstoot naar Duitsland forceren door met luchtlandingstroepen in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veilig te stellen. Er werden drie complete divisies gedropt: de 101ste US Airborne Divisie bij Eindhoven en Veghel, de 82ste US Airborne Divisie bij Graven en de 1ste Britse Airborne Divisie bij Arnhem en Oosterbeek.

De 2.291 Amerikaanse para's die op Klein Amerika ('dropzone N') landden, stonden onder leiding van generaal James M. Gavin. Die winter werd het gebied dat in de frontlinie lag, bewaakt door H. Crerars Eerste Canadese Leger. Onder leiding van commandant John D. Frost slaagde het 2de bataljon van de 1ste Parachutisten Brigade van de 1ste Airborne Divisie erin om de noordelijke oprit van de oude Rijnbrug te bezetten en deze oprit tijdens de daaropvolgende strijd dagenlang onder controle te houden. Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. De Engelse para's werden verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich onder zware verliezen terugtrekken in de Betuwe.

Nadat de Slag om Arnhem werd verloren, is de aanval gestokt. Wel was dankzij de samenwerking van Amerikaanse en Engelse soldaten een deel van Noord-Brabant en Gelderland in geallieerde handen terechtgekomen. Vanuit deze strook vrij gebied van Eindhoven naar Arnhem ('de Corridor' genaamd) werd in de maanden daarna de rest van Brabant bevrijd.

Tijdens operatie 'Market Garden' zijn boven Nederland 35.000 parachutisten gedropt, waarvan circa 11.000 bij Arnhem zijn geland. Slechts 2.400 man is het gelukt om de overkant van de Rijn te bereiken. De overige soldaten raakten gewond, werden gedood of zijn krijgsgevangen gemaakt. In totaal zijn meer dan 17.000 militairen van de luchtlandings- en grondtroepen gesneuveld, gewond geraakt of vermist. Dit aantal verloren manschappen was groter dan tijdens de invasie in Normandië (D-Day).

Gavin (links) en Bestebreurtje (tweede van rechts met Britse parahelm) samen op de foto, genomen direct na de luchtlandingen bij Groesbeek.

17 september 1944: Amerikaanse parachutisten springen uit een Dakota boven Groesbeek

Zo ziet het er nu uit bij Groesbeek.

17 september 1944: Amerikaanse para's langs de Nieuweweg in Groesbeek.

Wylerbaan Groesbeek

Monument aan de Wylerbaan te Groesbeek. Het monument herinnert aan operatie 'Veritable' (van 8 februari tot 10 maart 1945), waarmee de geallieerden het Rijngebied wilden veroveren.

Aan deze grootscheepse aanval namen meer dan 300.000 Britse en Canadese militairen deel.
Na een inleidend bombardement met circa 800 bommenwerpers op Kleve en Koch ging operatie 'Veritable' van start vanaf de frontlijn Mook-Groesbeek-Ooij. Tijdens deze actie landden 1922 parachutisten van het 508ste Regiment op 'dropzone T' (ten noordoosten van Groesbeek, dicht bij de Duitse grens). Bovendien kwamen er veertig man van het 325ste Glider Infanterie Regiment, 544 man van de 376ste batterij Veldartillerie, 52 ton materiaal en 12 houwitsers neer. Als sluitstuk van de landingen daalden 38 gliders bij de Bruuk te Groesbeek neer. Hier werd het hoofdkwartier van Generaal Frederic 'Boy' Browning (inclusief 105 man personeel) gevestigd.

Voor het eerst in de geschiedenis werd een compleet korpshoofdkwartier met radioapparatuur door de lucht vervoerd en midden in het actiegebied neergezet. Na anderhalf uur was de commandopost van Brownings Eerste Geallieerde Luchtlandingkorps operationeel.

Door de felle tegenstand van de bezetter en slechte de weersomstandigheden werd het offensief een uitputtingsslag die ruim een maand zou voortduren. Toen de operatie 'Veritable' op 10 maart 1945 afgesloten werd (het geallieerde leger stond toen voor de Rijn), waren er 15.600 Britten en Canadezen gesneuveld.

Nijmegen

Amerikaanse parachutisten op de Oranjesingel in Nijmegen op 20 september 1944. De stad was toen al enige dagen frontgebied.

Op dinsdag 19 september reed het Engelse Second Household Cavalry Regiment (de verkenners) met hun versterkte verkenningsvoertuigen (Dingo's) de Willemsweg op.

Op 20 september 1944 begon uit twee richtingen de aanval op de verkeersbrug bij Nijmegen over de Waal. Na een dag van hevige gevechten viel de brug onbeschadigd in geallieerde handen. De weg naar Arnhem leek opengebroken.

Beluister de uitzending van Radio Oranje over de verovering van de verkeersbrug bij Nijmegen.

Britse tanks rollen in de middag van 21 september 1944 over de Waalbrug bij Nijmegen richting Arnhem. De Duitsers, bij de brug verslagen, zouden ten noorden van de stad de opmars echter nog twee dagen tegenhouden.

Na de befaamde Waalcrossing valt de Waalbrug in geallieerde handen, waarna Britse legervoertuigen op weg kunnen naar Arnhem, hier op 21 september 1944

Waalbrug met roadblock winter 1944 1945

Deze foto maakte ik van de spoorbrug en de grote verkeersbrug over de Waal bij Nijmegen. In september 1944 was dus die verkeersbrug een belangrijk doel, want daarover moest het 30ste legerkorps van Horrocks richting Arnhem trekken. Het lukte inderdaad om deze verkeersbrug onbeschadigd in handen te krijgen. Hierbij zou de Nijmeegse verzetsman Jan van Hoof een belangrijke rol hebben gespeeld, maar zeker is dat niet. Feit is dat de Duitse explosieven onder deze brug niet tot ontploffing kwamen.

Hier staan we onder de nieuwe verkeersbrug over de Waal bij Nijmegen. De brug heet 'De Oversteek' want dichtbij deze brug vond op 20 september 1944 de Waaloversteek plaats door de 82nd Airborne Division. De oeververbinding is in november 2013 geopend en ligt ten westen van twee reeds bestaande Nijmeegse bruggen. Onze gids bepaalde ons bij raadselen omtrent deze Waaloversteek. Zo kun je je afvragen waarom dit overdag gebeurde, waardoor er zoveel slachtoffers vielen. En waarom zover van de verkeersbrug werd de overtocht gemaakt in gammele bootjes.

In 2007 nam ik ook deel aan een battlefieldtour Nijmegen. Toen was de brug 'De Oversteek' er nog niet en zag alles er nog min of meer uit zoals destijds op 20 september 1944. Vanaf het dak van het voormalig PGEM (later NUON) gebouw, dat imiddels is afgebroken, maakte ik een opname van de plaats van de oversteek, waarbij ik besef dat die nu uniek is geworden.

Toen ik in het bevrijdingsmuseum Groesbeek was maakte ik deze opnamen van de diorame van de oversteek over de Waal.

Monument 'De Oversteek' aan de overkant van de Waal bij Lent.

Door mij aanbevolen boeken