Bron: nu.nl
De internationale veiligheidsconferentie in München was vrijdag het toneel van een crisis in de relatie tussen de Verenigde Staten en Europa. De Amerikaanse vicepresident JD Vance haalde hard uit naar Europa en werd beschuldigd van ruzie zoeken.
Het is wel duidelijk dat de trans-Atlantische relatie in een totale crisis zit, zegt defensie-expert Dick Zandee van Instituut Clingendael. Hij doet onder meer onderzoek naar de toekomst van de NAVO en de banden tussen de Europese Unie en NAVO.
Deze week kondigde de Amerikaanse president Donald Trump aan de oorlog in Oekraïne te willen beëindigen via directe onderhandelingen met de Russische president Vladimir Poetin. De VS deed bij voorbaat al belangrijke concessies aan Rusland: Oekraïne zou onder meer geen lid mogen worden van de NAVO en bezet grondgebied moeten opgeven.
Europese landen zijn bang dat Oekraïne en Europa buiten de vredesbesprekingen tussen Trump en Poetin gehouden worden. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky benadrukte al snel dat hij een deal zonder Oekraïense inbreng niet zou accepteren.
Vance gooit olie op het vuur
Voorafgaand aan de veiligheidsconferentie in München was mede daarom de verwachting dat de Amerikaanse vicepresident Vance zou spreken over het vredesplan. Maar de Oekraïense vredesbesprekingen kwamen niet aan bod in zijn toespraak.
In plaats daarvan uitte hij harde kritiek op Europese censuur en massamigratie. Vance zei onder meer dat Europa burgers monddood maakt door koranverbranders en antiabortusactivisten te vervolgen, op vrouwonvriendelijke internetberichten te jagen en gemanipuleerde verkiezingen, zoals in Roemenië, ongeldig te verklaren.
Dat leidde tot de volgende barsten in de relatie tussen de VS en de EU. De verhoudingen stonden al op scherp na de gepeperde uitspraken van de Amerikaanse buitenlandminister Pete Hegseth eerder deze week, waardoor Europese buitenlandministers zich buitenspel gezet voelden.
De Duitse defensieminister Boris Pistorius noemde de tirade van Vance "onacceptabel". Hij schoof zijn spreektekst aan de kant om Vance van repliek te dienen. "Europa vergelijken met autoritaire regimes, dat is onacceptabel." EU-buitenlandchef Kaja Kallas ging nog een stap verder: "Het lijkt erop dat de Verenigde Staten ruzie zoeken met Europa."
Ook voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie was opvallend strijdlustig. Zij vindt dat Oekraïne versneld toegelaten moet worden tot de EU. "Een gefaald Oekraïne verzwakt zowel de VS als Europa", zei ze.
Harde kreten passen in manier waarop Trump politiek bedrijft
Zandee ziet een patroon. "Harde kreten slaken, maar weinig zeggen over welk daadwerkelijk beleid erachter zit past wel in de manier waarop Trump politiek bedrijft", zegt hij. "Alsof hij zaken doet. Trump zet doorgaans hoog in door dingen te roepen waar iedereen van schrikt, waarna hij zijn positie iets afzwakt. Dat zagen we ook bij de importheffingen die Trump aankondigde voor Mexico en Canada."
"Europa is dat niet gewend", vervolgt Zandee. "Doorgaans geven Europese politici weinig weg en werken ze het beleid later aan tafel uit. Dat verklaart ook waarom Europese leiders deze week voorzichtiger reageren. Trump doet precies het tegenovergestelde."
De defensie-expert ziet een verschil tussen de eerste termijn van Trump en zijn huidige termijn. "Ook tijdens zijn eerste presidentschap deed hij grote uitspraken. Maar Europese politici gingen er dan van uit dat de soep niet zo heet gegeten zou worden als Trump hem opdiende", legt Zandee uit.
Maar nu is het anders. "Er zaten toen mensen in het Pentagon en de overheid die op de rem probeerden te trappen. Maar figuren als Hegseth en buitenlandminister Marco Rubio zijn echte Trump-aanhangers. Ze slaan dezelfde taal uit."
Riskant spel voor vredesbesprekingen
"Dit spel is buitengewoon riskant als het gaat om vredesbesprekingen", waarschuwt Zandee. "De Russen incasseren wat Trump roept en kunnen daar later naar wijzen."
Maar dat Oekraïne helemaal buiten een vredesakkoord wordt gehouden, ziet Zandee niet gebeuren. "Uiteindelijk moet Oekraïne ook een handtekening onder zo'n akkoord zetten. Daarvoor zullen ze aan tafel moeten en dan zal Zelensky met zijn eisen komen."
Vrijdag werd op de veiligheidsconferentie in München in ieder geval duidelijk dat de VS het niet meer zo op heeft met Europa, stelt Zandee. "Maar om kreten om te zetten in beleid en akkoorden moeten ze het uiteindelijk wel eens worden. Dat kan de komende maanden nog heel moeilijk gaan worden."