Net wat ik dacht: dit klop niet. Wanneer ik op oorlogvoorderechter.nl zoek op naam zie ik de naam van een achterneef voor komen. Maar als ik wil weten over het hoe en waarom krijg ik daar vervolgens nul op het rekest. Een afspraak maken om het dossier bij het Nationaal Archief in te zien is onmogelijk. Dus blijft het speculeren wat die achterneef in de oorlog heeft uitgespookt. Hij was geboren in 1928, dus nog tiener in de oorlog. Wat kun je dan als tiener voor oorlogsmisdaden hebben begaan?

Op de site van de NOS lees ik vandaag het volgende bericht:

NIOD over oorlogsarchief: zorgwekkende situatie, minister moet ingrijpen

Het oorlogsinstituut NIOD heeft kritiek op de gang van zaken rond de namenlijst van het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). De publicatie ervan heeft geleid tot "een zorgwekkende en zeer onwenselijke situatie", staat in een verklaring. Het NIOD roept minister Bruins op om in te grijpen.

Het Nationaal Archief zette vorige week donderdag de namen online van de 425.000 mensen die voorkomen in het CABR. Het gaat om mensen die na de Tweede Wereldoorlog zijn onderzocht op mogelijke collaboratie met de Duitse bezetter.

Geïnteresseerden kunnen nu zoeken op naam, maar de bijbehorende dossiers zijn alleen op aanvraag in te zien in de studiezaal van het Nationaal Archief. De animo daarvoor is groot: er is inmiddels een wachtlijst van anderhalve maand.

Gevaar voor 'suggestieve associaties'

Vanwege het feit dat de namen wel online beschikbaar zijn maar de dossiers niet, is volgens het NIOD "grote maatschappelijke beroering" ontstaan. Zonder het achterliggende materiaal kunnen "suggestieve associaties" ontstaan over mensen die voorkomen in de namenlijst, zegt het instituut.

Want er staan niet alleen collaborateurs in, maar ook bijvoorbeeld mensen die na onderzoek zijn vrijgepleit van samenwerking met de Duitsers, of zelfs Joden die in een concentratiekamp zijn vermoord. Ook zijn namen opgenomen van mensen van wie er geen dossier is. Om die reden werden de afgelopen week de namen van 25.000 mensen geschrapt.

Het NIOD, dat toegeeft als deelnemer aan het project medeverantwoordelijk te zijn voor de situatie, wijst erop dat de plannen oorspronkelijk anders waren. Zo was het de bedoeling om vorige week donderdag niet alleen de namen, maar ook de bijbehorende dossiers online te zetten. Door dat plan haalde minister Bruins een streep toen de Autoriteit Persoonsgegevens kort van tevoren bezwaren opwierp vanwege mogelijke privacyschendingen.

'Schade beperken'

Het instituut wil dat Bruins de beperking van de openbaarheid van het CABR nu "zo snel mogelijk" opheft "om verdere schade te beperken". Een langdurig wetgevingstraject vindt het NIOD niet acceptabel.

"Ondanks de waarschuwing van de Autoriteit Persoonsgegevens moet besloten worden om de dossiers alsnog zoals oorspronkelijk gepland met de juiste digitale veiligheidswaarborgen online te publiceren", staat in de verklaring. Om de privacy te waarborgen, zouden bijvoorbeeld inlogrestricties voor belangstellenden kunnen worden ingesteld, aldus het NIOD.

Niet offline

De minister onderschrijft de wens van het NIOD om de dossiers zo snel mogelijk online te krijgen, zegt hij in een reactie. Wel wijst hij erop dat daar tijd voor nodig is, mede omdat driekwart van het archief nog niet is gescand. In 2027 moet het werk klaar zijn.

De hele namenlijst offline halen, zoals ook wel is gesuggereerd, is ook niet de oplossing, zei Bruins vanochtend. Hij kan zich naar eigen zeggen goed voorstellen dat mensen zich zorgen maken, maar vindt het onvermijdelijk dat er namen in het register staan die daar misschien niet thuishoren. "Het is de taak van het Nationaal Archief om de registers zoals ze zijn toegankelijk te maken."

De oorlog die nooit ophoudt

Vanavond is de tweede aflevering in de driedelige documentaireserie De oorlog die nooit ophoudt op televisie. Daarin volgt NOS-verslaggever Lex Runderkamp een aantal mensen die in het archief doken, op zoek naar wat er in de oorlog is gebeurd.

De uitzending is vanavond van 20.30 tot 21.30 uur op NPO 2.