Op zaterdag 9 maart 2024 waren we met de Documentatiegroep '40-'45 te gast bij Platform Militaire Historie Ede tijdens de contactdag. Het programma bestond uit een welkom met koffie en cake, een rondwandeling over het voormalige kazerneterrein, vervolgens een heerlijke lunch en 's middags een lezing over Christiaan Tonnet, een Nederlands luitenant-kolonel van het Wapen der Artillerie en olympisch sporter.

Dit is De Smederij, het verenigingsgebouw van Platform Militaire Historie Ede

Vervolgens kregen we een rondleiding over het voormalige kazerneterrein. Vanaf de tijd van de Franse overheersing door Napoleon was er een kazerneleven in Ede. Kazernes werden gebouwd want door Napoleon werd de militaire dienstplicht ingevoerd. Ook begin twintigste eeuw werden kazernes gebouwd. Nabij het kazerneterrein was het station om een snelle aanvoer van de manschappen mogelijk te maken. Tijdens de Eerste Wereldoorlog waren er vele militairen gelegerd in Ede gedurende de mobilisatie. Toen bleef Nederland nog buiten de oorlog die rondom ons land woedde. In augustus 1939 volgde opnieuw een algehele mobilisatie in verband met de dreiging in het oosten door Nazi-Duitsland. Op 1 september van dat jaar vielen de Duitse troepen Polen binnen. In april 1940 werden Noorwegen en Denemarken onder de voet gelopen. Op 10 mei 1940 begon de oorlog voor Nederland tijdens de Duitse invasie in het westen. Na de capitulatie op 15 mei 1940 werd Ede een belangrijke legerplaats voor Duitse militairen van Luftwaffe en Kriegsmarine. Het dichtbij gelegen vliegveld Deelen werd in gebruik genomen als Fliegerhorst. Duitse Luftwaffehelferinnen werden ook gehuisvest in een gebouw op het kazerneterrein. Zij waren werkzaam in het grote bunkercomplex Diogenes, waarin de vluchtleiding van de Luftwaffe zat.

Mijn vrouw Elly voor De Smederij

Overzicht van het kazerneterrein zoals dat in gebruik was

Na het beëindigen van de Koude Oorlog die begon na afloop van de Tweede Wereldoorlog in 1945 en eindigde in 1991, toen de Sovjet-Unie uit elkaar viel, kwam er een einde aan het actieve soldatenleven in Ede. De kazernegebouwen werden afgebroken of stonden leeg. Maar vanaf 2006 kwam daar verandering in toen werd ingezien dat de rijke militaire historie van Ede toch bewaard moest blijven in de herinnering. De nog bestaande kazernes werden opgeknapt en kregen een herbestemming als woningen of een culturele bestemming. Het voormalige kazerneterrein wordt thans opnieuw ingericht als woonwijk, waarbij de oorspronkelijke kazernegebouwen worden omgebouwd tot woningen. Al met al wordt het toch wel een mooie woonwijk. Ook het spoorwegstation Ede/Wageningen is opnieuw opgebouwd en men is nog bezig met de herinrichting van de omgeving van het station.

Voormalige militaire gebouwen worden omgebouwd tot woningen

De secretaris van de Documentatiegroep '40-'45 bekijkt een informatiepaneel over de Duitse troepen in Edese kazernes

Defilé van de Kriegsmarine op de Johan Willem Frisokazerne

Informatiepaneel over het garnizoen Ede in de periode 1906 tot 2010

Mooie karakterastieke bouwstijl van voormalige kazerne

Het kantinegebouw tussen de Maurits- en Johan Willem Frisokazerne

De Johan Willem Frisokazerne heeft een culturele bestemming gekregen als ruimte voor kunst en cultuur en heet nu Akoesticum

Het gebouw waarin zich het Akoesticum bevindt is als het ware gebouwd binnen het oorspronkelijke kazernegebouw Johan Frisokazerne. We krijgen hier een toelichting van onze gids die ons veel wist te vertellen tijdens de rondleiding over het voormalig kazerneterrein

Het station Ede-Wageningen wordt vernieuwd en de omgeving opnieuw ingericht

Op de locatie waar de Prins Mauritskazerne stond zijn nu deze nieuwe appartementen gebouwd

We lopen tussen de gebouwen waar destijds de paarden van de cavalerie waren gehuisvest

Het 3e eskadron van het 1e Regiment Huzaren te Ede

Gebouw van de cavalerie

Zicht op de infanteriekazerne vanaf het station Ede

's Middags bekijken we de collectie in De Smederij. Op de bovenverdieping een expositie over de Tweede Wereldoorlog, waaraan Wybo Boersma een belangrijke bijdrage heeft geleverd

The Incredible Patrol

Mobilisatie 1939-1940

Schaalmodel van een Britse Horsa glider geland tijdens de Slag om Arnhem

Beneden in De Smederij is een tentoonstelling te zien over de Eerste en Tweede Wereldoorlog 

Operatie Market Garden

Maquette met een overzicht van de Ginkelse Heide tijdens de luchtlandingen op 18 september 1944

Indrukwekkende foto van het garnizoen van Ede 

 Lezing over Christiaan Tonnet, 

Na de capitulatie van Nederland werd hij op 15 mei 1942 in krijgsgevangenschap naar Duitsland afgevoerd, maar onderweg bij Oldenzaal slaagde hij erin uit de trein te springen. Hierna ging hij in het verzet. Hij sloot zich aan bij de Ordedienst (OD). Kort daarop werd hij door jhr. Pieter Jacob Six, de chef staf van de OD, aan de staf van de OD toegevoegd. Tot juli 1943 verzamelde hij inlichtingen voor de Engelse Secret Intelligence Service (SIS).Trad geruime tijd op als leider van een verzetsgroep, welke zich als doel stelde het inwinnen en doorgeven van militaire gegevens aan de Nederlandse Regering te Londen ten behoeve van de Geallieerde Oorlogvoering.

Op 6 januari 1944 werd Chris Tonnet door de SD gearresteerd. Hij werd 110 uur lang verhoord, maar hij liet niets los. Na de arrestatie van Tonnet brachten de agent Garrelt van Borssum Buisman en enkele medewerkers van de OD het geheime archief van Tonnet in veiligheid. Het archief dat voor de Ordedienst en de agenten van de Zendgroep Barbara veel belastend materiaal bevatte, werd voor zover bekend nooit door de Sicherheitsdienst (SD) gevonden. Een deel van het archief werd in een huis in de Courbetstraat in Amsterdam ondergebracht.

Na een proces voor het Kriegsgericht werd Chris Tonnet in Utrecht ter dood veroordeeld. Terwijl anderen voor het vuurpeloton werden gezet, werd hij samen met de inmiddels op 5 februari 1944 gevangengenomen Garrelt Van Borssum Buisman op transport naar een tuchthuis in Duitsland gezet. Op 2 november 1944 ontsnapten Chris Tonnet en Garrelt van Borssum Buisman samen uit de trein. Uitgeput bereikte Tonnet Oldenzaal. Via relaties wist hij zich in veiligheid te brengen. Na zijn aankomst in bezet Nederland nam hij de draad weer op. Vanaf januari 1945 tot aan de bevrijding van Nederland maakte hij deel uit van het het Gewest 'Achterhoek' van de Binnenlandse Strijdkrachten. Op 14 november 1946 kwam hij bij een vliegramp op Schiphol om het leven

Canadese tanks en Britse infanterie op de Arnhemseweg in Ede op 17 april 1945

Britse "Polar Bear' soldate in gesprek met burgers op de Arnhemseweg

Edenaren en Canadezen met tanks op de markt

De bevrijding van Ede vond plaats op 17 april 1945. Op 16 april ging de Polar Bear divisie in Arnhem, gesteund door Canadese tanks, op pad om Ede, Bennekom en Wageningen te bevrijden. Ten oosten van de Simon Stevinkazerne in Ede zaten zo'n 300 Duitse militairen.